Podstawowe zasady dziedziczenia

Dziedziczenie to w uproszczeniu nabycie praw i obowiązków majątkowych przysługujących spadkodawcy. Wyróżniamy dwa rodzaje dziedziczenia:

1. Dziedziczenie testamentowe

Jest to rozrządzenie na wypadek śmierci, dokonane przez spadkodawcę posiadającego pełną zdolność do czynności prawnych (na nieważność testamentu będzie miał istotny wpływ stan uniemożliwiający swobodne albo świadome podjęcie decyzji i wyrażenie woli jak i działanie pod wpływem błędu). Należy pamiętać, że postanowienia testamentu mają pierwszeństwo przed zasadami dziedziczenia ustawowego. Formy sporządzenia testamentu:

1) testament zwykły:

• holograficzny – napisany odręcznie, opatrzony datą i podpisem,
• notarialny – sporządzony w formie aktu notarialnego,
• alograficzny – ustne oświadczenie woli w obecności wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego i 2 świadków,

2) testament szczególny (sporządzany w wyjątkowych sytuacjach):

• ustny – przy obecności conajmniej 3 świadków,
• podróżny – oświadczenie woli dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności 2 świadków w czasie podróży

Testament może zostać w każdej chwili odwołany, zarówno cały jak i jedynie co do poszczególnych postanowień. Odwołanie może nastąpić poprzez sporządzenie nowego bądź zniszczenie poprzedniego. Sporządzając nowy testament, należy wyrazić w nim wolę odwołania poprzedniego ( brak takiego stwierdzenia będzie skutkować odwołaniem jedynie tych postanowień poprzedniego testamentu, których nie da się pogodzić z treścią nowego).

2. Dziedziczenie ustawowe

Krąg spadkobierców ustawowych i kolejność powoływania ich do dziedziczenia określa kodeks cywilny. Dziedziczenie z testamen­tu ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem z ustawy, jednak częstszym tytułem powołania do spadku jest właśnie ustawa.

Przy dziedziczeniu ustawowym ustalenie kręgu spadkobierców ustawowych opiera się na dorozumianej woli spadkodawcy co do dziedziczenia po nim, ponieważ skoro nie pozostawił testamentu, to tym samym nie chciał zmieniać zasad dziedziczenia ustawowego.

Spadkobiercy ustawowi z podziałem na grupy:

I GRUPA – małżonek i dzieci spadkodawcy oraz zstępni dziecka, które nie dożyło otwarcia spadku (wchodzą w jego miejsce), – ważne – zgodnie z ustawą dziedziczą oni w częściach równych, jednak udział małżonka przy dziedziczeniu nie może być mniejszy niż jedna czwarta całości spadku,

II GRUPA – małżonek spadkodawcy, rodzice spadkodawcy, jego rodzeństwo (jeśli któryś z rodziców nie dożył otwarcia spadku) oraz zstępni rodzeństwa (w miejsce zmarłego rodzeństwa),

III GRUPA – gdy nie ma spadkobierców z I oraz II grupy do dziedziczenia dochodzą dziadkowie spadkodawcy, zstępni dziadków spadkodawcy, pasierbowie (dzieci małżonka spadkodawcy),

IV GRUPA – ostatnim możliwym spadkobiercą jest gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa

Nabycie spadku

Nabycie spadku przez spadkobierców następuje z mocy prawa z chwilą śmierci spadkodawcy, jednak w celu potwierdzenia statusu spadkobiercy niezbędne jest jego stwierdzenie poprzez wydanie przez Sąd postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku bądź sporządzonego przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia. Zgodnie z art. 924 i art. 925 kc spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku ( z chwilą śmierci spadkodawcy).